โครงการวิจัย “การออกแบบและจัดแสดงนิทรรศการ ‘ภูษานิทรรศน์’ ตามแนวคิดวิถีผ้าภูมิปัญญาไทย” เป็นหนึ่งในโครงการที่มีเป้าหมายในการอนุรักษ์และเผยแพร่คุณค่าของผ้าทอพื้นเมือง อันเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สะท้อนอัตลักษณ์ วิถีชีวิต และความเชื่อของชุมชนในแต่ละภูมิภาค โดยเฉพาะในภาคเหนือของประเทศไทย ผ้าทอพื้นเมืองไม่ใช่เพียงวัตถุสิ่งของที่ใช้ในชีวิตประจำวัน หากแต่ยังเป็นสื่อที่สื่อถึงเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติอย่างลึกซึ้ง

          โครงการนี้ได้รับการสนับสนุนจากคณะเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร มหาวิทยาลัยพะเยา โดยการดำเนินงานของโครงการเริ่มต้นจากการศึกษาวิจัยเชิงลึกทั้งในเชิงเอกสารและภาคสนาม เพื่อสำรวจกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีความเชี่ยวชาญเรื่องผ้า เช่น ไทลื้อ เมี่ยน ลัวะ ม้ง และอาข่า ที่อาศัยอยู่ในจังหวัดพะเยาและพื้นที่ใกล้เคียง ทีมวิจัยได้ลงพื้นที่พูดคุยและสัมภาษณ์ผู้มีภูมิปัญญาในชุมชน เก็บรวบรวมตัวอย่างผ้า เทคนิคการผลิต และลวดลายอันเป็นเอกลักษณ์ เพื่อใช้เป็นข้อมูลตั้งต้นในการออกแบบนิทรรศการที่มีเนื้อหาเข้มข้นและมีมิติเชิงวัฒนธรรม

          แก่นของนิทรรศการ “ภูษานิทรรศน์” ไม่ได้เน้นเพียงการจัดแสดงผ้าทอ แต่เป็นการสื่อสารถึงรากเหง้าของวัฒนธรรมท้องถิ่น ผ่านการจัดองค์ประกอบนิทรรศการที่ผสานศาสตร์แห่งศิลปะการจัดแสดงร่วมกับสื่อสมัยใหม่ โดยใช้แนวคิดการเล่าเรื่อง (storytelling) และการออกแบบพื้นที่จัดแสดง (spatial design) เพื่อให้ผู้เข้าชมได้มีประสบการณ์ที่ทั้งงดงาม เข้าใจง่าย และสร้างแรงบันดาลใจ การนำเสนอเนื้อหาถูกออกแบบให้ครอบคลุมทั้งด้านประวัติศาสตร์ เทคนิคการทอผ้า สีจากธรรมชาติ การประยุกต์ใช้ผ้าในวิถีชีวิตปัจจุบัน ไปจนถึงบทบาทของผ้าในชนชั้นสูงของล้านนา ซึ่งล้วนสะท้อนถึงความลุ่มลึกของภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์

           ณ ปัจจุบัน โครงการได้ก้าวเข้าสู่ขั้นตอนของการออกแบบนิทรรศการในเชิงกายภาพ โดยเริ่มลงมือตกแต่งพื้นที่จัดแสดง พร้อมทั้งจัดทำแบบจำลองการจัดวางผลงาน และเลือกใช้วัสดุที่เหมาะสมกับลักษณะของนิทรรศการชั่วคราว ทีมงานเน้นให้ความสำคัญกับความกลมกลืนของรูปแบบการจัดแสดง การใช้แสง สี และการจัดวางตำแหน่งผลงานเพื่อให้ผู้ชมเข้าถึงเนื้อหาได้อย่างลึกซึ้ง อีกทั้งยังมุ่งเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนในทุกขั้นตอน เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสร้างความภาคภูมิใจในรากเหง้าของตนเอง

          นอกจากบทบาทด้านการอนุรักษ์วัฒนธรรมแล้ว นิทรรศการ “ภูษานิทรรศน์” ยังตั้งเป้าที่จะเป็นเวทีสำหรับส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชน โดยการเปิดโอกาสให้ผลิตภัณฑ์ผ้าท้องถิ่นได้เข้าสู่ตลาดที่กว้างขึ้น รวมทั้งเป็นพื้นที่ในการจุดประกายแนวคิดให้กับนักออกแบบและศิลปินรุ่นใหม่ในการสร้างสรรค์ผลงานร่วมสมัยที่หยั่งรากจากภูมิปัญญาไทย โดยสุดท้ายแล้ว นิทรรศการนี้ไม่เพียงเป็นเครื่องมือในการเรียนรู้ทางวัฒนธรรม แต่ยังเป็นสะพานเชื่อมโยงระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคตของชุมชนอย่างยั่งยืน